Hastingas,ua bastida anglesa deu 14au sègla.

Segun la legenda,dens aqueth promontòri,un carcolh gigant s’èra adromit.La construccion sus l’emplaçament de l’oppidum roman qu’esto decidida en 1289,per convencion de pariatge signada enter l’Abadia d’Artos,propectrica deus camins jacobins e gran propietari e lo Rei Edward Ier,Rei d’Angleterre e Duc de Gasconha..

Dens l’espaci deu son ducat,lo monarque qu’èra en conflit dab los Bascos,Biarnés, Capecians deu Reiaume de França.Atau,EdouardIer volèva ahortir lo son poder e assegurar la securitat.

Lo son Senescau de Guyenne,John of Hastings edifiqué la bastida(1303 1306).

Los abitants de la bastida èran òmis libres administrats per un Bayle e sheis Jurats.Bens,securitat,justicia,organisacion comerciau regits per ua Carta.(1326)Permor de sa situacion suus los Gaves Reunits,Hastingas questo panada,brutlada,destrusida en partidas per Baiona e los Espanhòus.

Lo remplaçament deus Anglés peus Ducs de Gramont n’i cambié arren.1377,1571,1615 :sinistras annadas.De 1600 a1685,Hastingas avo ua gleisa catolica e un temple protestant.Los darrèrs privilèges s’acabèveb a la Revolucion.

Uei,Hastingas a 600 abitants ua agricultura rica,milhòc,kiwis,bovins ,palmipèdes e la pesca tradicionau saumon,bibòla,angèlas.Que i a totun un plegador de bòi,ua cohadora,mestieraus e un artista pintra e …lèu lo son multiple rurau qui’vs arcuelhrà com cau !!!

1 La Pòrta

La debuta de sa construccion :1307 1310.Lo finançament qu’es assegurat preu peatge suus las mercaderias transitant peus Gaves Reunits.En 1310,la bastida qu’esto embarrada dab murs de pèira e la construccion d’un pont sus l’Estè .Que pòden véder los gahons de la Pòrta e l’emplaçament entà lotjar la sarrasina.La pòrta que serviva com atalaja.Au 1èr solèr,ua preson au 19s.(7,50x6m).

2 Las maisons de Hastingas

En 1304,44 familhas eston gratificadas d’un emplaçament de 74x12m on construsir ua maison de 30x12 dab pinhon sus arrua e installacion d’un casau e un horn.Enter cada maison un espaci(androne) que facilitava la construccion e recuperacion de las aigas de pluja e esvitar los huecs.

En 1523,las tropas espanhòlas deu Prince d’Orange botèn lo huec a la bastidaEn mei de la maison,cadun devé 6 jornadas tà treitina e cultivar.(ua jornada = 40 ares

3 L’Ostau Laplanta

La mei vieilha maison de l’arrua dita « Deu Gobernador ».L’obertura principau es susmontada d’ua motladura en fòrma d’acolada.Au som,un anjol dab las alas desplegadas que pòrta un escut.Dus culans escultats(òmi en rauba braca,personatge en rauba longa) sostienen la basa.

Au dessus de l’arc de l’auta pòrta ,que pòden léger las iniciales IDLP(Joan De La Planta) sergent reiau,vadut en 1572,dont los descendents ocupavan enquèra la maison en 1889.

4 l’Ostau Magendie

Au 16au s la maison qu’a pres lo nom deu prumèr pastor de Hastingas(tamben lo siti deu prumèr temple protestant en 1600.La soa installacion sus ‘arrua principau que deshudé ua reaccion de las hòrtas de la gleisa catolica.La comission de l’Edict de Nantes desplacé lo temple den sua arrua mei discreta a la Còsta deu Pic.

5 La plaça centrau

Que reconeishem aci lo dessenh regular e rectilineèu de las bastidas dab,autorn de la Plaça centrau,las abitacions en façada.Las maisons Cohéré(au cot),Lussan e deus jurats amuishen l’existencia d’ua galeria qui establiva un passatge cobèrt.

Segun la Carta de 1321 ,un mercat semanau se debanava aqui cada dimarç.De mei,dus heiras annaus,pendent ueit jorns s’i tienèn :l’ua per la Sent Martin(11 sep),l’auta a la Sent Andreu(30nov).

6 La gleisa Sent Saubador

La basa deu campanèr qu’es la de la gleisa apitada en 1304.Lo campanèr que seré donc lo mei ancian e inspirador deus campanèrs similars de la viscontat d’Orthe.La gleisa que data de 1891,quan esto arre-construsida sus las basas de la primitiva.Ua pèça construsida au dessus deu porjalet,a la debuta deu 19au sègla a emparat la mairetat a l’escòla dinca 1867.

7 Lo cemitèri

Las familhas presentas en 1306 qu’avèn ua tomba dens la gleisa.Los navèths abitans au segrat,a l’entorn.La durada meiana de vita qu’èra de 36 ans.

En 1814 sus òrdi deu Mariscau Soult,tres canons qu’estòn apitatsdens lo cemitèri tà defener la plaça

En contrabaish e frenar l’avançada de las tropas napoleonianas espanhòlas e anglesas.Los chivaus qu’estòn neurits pendent ueit mes,e lo vilatge hèra empraubit.En 1855,après l’epidemia de colerà,lo cemitèri qu’esto a l’exterior de la bastida.

8 l’Ostau deus Jurats

Bastiment dab frinestas a mainèu,construsit fin 15au e debuta 16au .En façada,dus grans contrahòrts sostienen arcadas uei muradas.L’ostau aprigava lo Bayle,6 Jurats nomats per un an dab mission d’estatuar suus ahars de la ciutat,l’entertien ,corvadas,heiras,justicia,bàter moneda..

Qu’esto un estansuet au 19au s

9 Lo temple protestant

Desplaçat de l’arrua principau de cap tà’u casau tanhent utilisat com segrat.La maison qu’esto hèra arremanejada mes que pòden véder çò qui damora deus menèus d’ua frinesta.Barrat 4 mes avans la Revocacion de l’Edict de Nantes.(1685)

Su lintèu de la pòrta tanhènta que pòden léger las paraulas de l’Ecclésiaste »La paraula de Diu que damora eternaument » e aute vestige sus l’aute costat de l’arrua : »Servir a Diu qu’es senhorejar ».

10 Panorama :vista suus los Gaves Reunits de Pau e Auloron.

La pesca au saumon esto longtemps ua de las basas de l’alimentacion.Las aigadas deu Gave qu’an enriquit dab lo limon las tèrras arron .Au 12au s,la « pl ana qu’esto propietad exclusiva de l’Abadia d’Artos.Las relacions conflictuaus enter abadia e bastida dinca l’excomunicacion en1411.Au hiu deu temps,los abitants de la badtida que son devienuts propietaris majoritaris.Que’s partajén a egalitat las tèrras ganhadas sus ll’Abadia dinca 1948.

11 Lo Pòrt

Los Gaves que s’encontran capsus de Pèirehorade e rejunhen Ador au Bèc deu Gave.Dinca’u 19s,aquèra via navigable ajudada per la marea a concedit a Hastingas ua vocacion comerciau.A marea baishanta mercancerias qu’èran acaminadas per la carrèra dinca Peyrehorade :Vins de Jurançon,estòfas de Nay,sau de Salies,pastel de Tolosa,bòis flotats,saumons,colacs…Arrepuja lo fluvi,de Baiona cap tà Dax o Peyrehorade :sau de Bretanha,lans d’Espanha,òli d’oliva,molua,shardinas,peish secat especies,sucre…Tot tipe de batèu : chalibardon,gabarra,tilhòla..

Merci pour la traduction à Monsieur Maisonnave.